İllegal İşler: Polonya - Avusturya arasında “tavuk döner” tehlikesi

DOSYA HABER - BÖLÜM 1 | VİYANA (HJ) - Tavuk döner günümüzde ekonomik, hızlı ve pratik bir atıştırmalık olarak oldukça yaygın bir şekilde tüketiliyor. Ancak son zamanlarda ortaya çıkan salmonella bakterisi salgını, tavuk dönerin üretim ve tedarik süreçlerinde önemli sorunların olduğunu gösteriyor.

Avusturya'da son dönemde arttığı gözlemlenen ruhsatsız tavuk döner tedarikçileri, gıda güvenliği denetimlerinin yetersiz olduğu bir ortamda gizlice faaliyet göstermeye ve insan sağlığını ciddi şekilde tehdit etmeye devam ediyor. Hijyen ve kalite standartlarından yoksun olan bu izinsiz üretimler, kamu sağlığı için büyük bir tehlike oluşturuyor.

Bu durumun altında yatan temel sorunlar arasında, hijyen ve kalitesiz ortamlarda izinsiz üretilen tavuk dönerlerin çok rahat şekilde piyasaya sürülmesi yer alıyor. Özellikle Polonya'dan ithal edilen tavuk etleri ve dönerlerde salmonella bakterisinin tespit edilmesi göstermektedir ki, gerekli denetlemelerin yapılmaması ve fason üretimin tehlike saçması gibi faktörler tüketicinin sağlığını ciddi derecede riske atıyor.

- Avusturya’da 1 kişi hayatını kaybetti

Öyleki geçtiğimiz günlerde Avusturya Gıda Güvenliği Ajansı (AGES), Polonya menşeli olduğu tespit edilen tavuk dönerleri tüketen kişilerden birinin hayatını kaybettiğini, 27 kişinin ise zehirlendiğini açıklamıştı.

- Polonya tavuk eti ve döner üretiminde nasıl zirveye çıktı?

Polonya, günümüzde Avrupa Birliği içinde en büyük kanatlı eti üreticisi, dünyada ise en büyük dördüncü ihracatçı konumunda.

Polonya’da geçtiğimiz yıl yüzde 8.2'lik bir artışla üç milyon tonun üzerinde gerçekleşen üretimin yarısından fazlası ihraç edililiyor. Avusturya, son yıllarda Polonya’dan tavuk eti ve tavuk döneri alan ülkeler arasında yükseliş gösteren ülkelerin başında geliyor.

- Polonya’dan gelen tavuk eti ve dönerler neden daha ucuz?

Son yıllarda kümes hayvanı eti üretiminde merkez haline gelen Polonya’da aynı zamanda döner endüstrisinde de adeta bir patlama yaşanıyor. Tavuk eti ve dönerlerinin daha ucuz olmasının nedeni, yüksek üretim kapasitesi gösterilse de bunun tam anlamıyla gerçek olduğunu söylemek mümkün değil.

- Ucuzluğun temel nedeni: “Merdiven altı üretimler”

Polonya’da yapılan araştırmalarda kamuoyunda “merdiven altı” olarak tabir edilen, kalite ve hijyen standartlarına uyulmadan “izinsiz” üretim yapan tesislerin son dönemde çoğaldığını ortaya koyuyor. Uzmanlar, ucuz dönerin başlıca sebebinin “üretim standartlarının düşük” olmasından kaynaklandığına dikkat çekiyor.

- “Denetimsiz tesisler”

Yapılan bir diğer araştırma sonuçlarına göre ise “merdiven altı” üretim tesislerinin tespiti zorluğu nedeniyle denetim veya kapatılmalarının mümkün olmadığı, bilinen üretim tesislerinde de yeterli derecede kalitede ve hijyen kontrollerinin yapılmadığını ortaya koydu.

- Polonyalı yetkililerden uyarı

Avrupa Gıda ve Yem Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF) veri tabanına göre Polonya’nın, mart ve ağustos ayları arasında Avrupa ülkelerini tam dokuz kez “salmonella bakterisi bulaşmış tavuk döner” konusunda uyardığı öğrenildi.

Öte yandan AB genelinde salmonella bakterilerisinin tespit edildiği etlerin yüzde 50’sinden fazlasının Polonya menşeli olduğu açıklandı.

Resmi izinler ya da denetimler olmaksızın faaliyet gösteren merdiven altı üreticiler, kendilerine Avusturya ve Almanya başta olmak üzere birçok AB ülkesinde pazar bulabiliyor ve bu durum tüketici sağlığı açısından büyük tehdit oluşturuyor.

- Bulgaristan’da tonlarca et imha edildi

Sadece Bulgaristan’da son 3 yıl içinde, Polonya’dan ithal edilen ve salmonella bakterisi taşıdığı tespit edilen 250 tona yakın tavuk eti imha edildi.

- Tehlike Avusturya’ya ithal ediliyor

Özellikle Viyana’da sık sık tartışma konusu olan döner fiyat aralığındaki uçurum farkları, bize bazı sinyaller veriyor.

Polonya’da olduğu gibi Avusturya’da da “merdiven altı” firmaların varlığının her geçen gün arttığı gözlemleniyor. Zira Polonya’da kalite ve hijyen standartlarından uzak izinsiz üretim yapan merdiven altı firmalar, ürünlerini diğer ülkelerdeki merdiven altı firmalar aracılığıyla satabiliyor.

- Avusturya’da merdiven altı ve fason üretimler

Yaptığımız araştırmalarda başta Viyana’da olmak üzere Avusturya’da çok sayıda merdiven altı döner üreticilerinin varlığı dikkat çekiyor. Daha ilginç olanı ise firma kaydı bulunan bazı üreticilerin “döner üretim ruhsatına” sahip olmamaları.

- Polonya’dan fason üretim

Özellikle Viyana’da döner tedariki yapan bazı firmaların, Polonya’dan fason döner ürettikleri iddiaları her geçen gün çoğalırken, yetkili makamların bu tarz firmalara yeterli derecede denetleme yapmadıkları yönündeki şikayetler de artıyor.

- Depolama tesisi olmadan döner satıyorlar

Firma kaydı bulunmayan bazı tedarikçilerin, Viyana’da üretim ve depolama tesislerine sahip olmadan sadece araçla depolama yaparak, izinsiz döner satışı yaptıkları sıkça dillendiriliyor. Edindiğimiz bilgiler arasında, yetkili makamların bu konuda ciddi çalışmalar yürüttükleri ve bu kişilerden döner satın alan işletmeleri de mercek altına aldıkları belirtiliyor.

- İnsan sağlığını hiçe sayıyorlar

Polonya’da olduğu gibi Avusturya’da da son dönemde döner üretim ruhsatı olmayan merdiven altı firmaların sayısı giderek artıyor. Bazı işletmelerin düşük maliyeti, insan sağlığından daha fazla önemsemesinin yanında, ilgili kurumların yetersiz denetlemeleri durumu daha da tehlikeli hale getiriyor.

- Uzmanlar uyarıyor

Uzmanlar, tavuk dönerlerinin bu kadar ucuz olmasının nedeninin üretim standartlarının düşük olmasından kaynaklandığına dikkat çekiyor. İzinsiz döner üretimi yapan merdiven altı firmaların güvenli olmayan malzemeler kullandıklarını dile getiren uzmanlar, özellikle herhangi bir denetime tabi olmamalarından dolayı, gerekli standart üretim tesislerinin kalite ve hijyen koşullarına bütçe harcaması yapmadıkları ve faturasız çalıştıkları için döneri daha ucuza satmalarının kendileri için maddi bir zarar oluşturmadığını, ancak bu şekilde tükeci sağlığını tehlikeye attıklarını belirtiyor.

- Salmonella bakterisi hakkında bilmeniz gerekenler

Salmonella isimli bir bakterinin içme suyu veya gıda yoluyla bulaşarak yol açtığı Salmonella hastalığı, bağırsak sisteminde enfeksiyona sebep olur. 6 saat ile 6 gün arasında ortaya çıkan semptomlar, ateş, ishal, baş ve mide ağrısı ile kusma şeklinde görülebilir.

Salmonella bakterisinin neden olduğu, özellikle korunma sistemi zayıflamış kişiler (HIV/AIDS bilgileri, organ nakli alıcıları veya kanser bölgeleri gibi), küçük çocuklar, yaşlılar ve hamile kadınlar için tehlikeli olan ciddi şekilde yol alabilirler.

Salmonella, sağlıklı bireylerde bir haftaya kadar süren ishal, istek, kusma ve karın ağrısı ile ateş ve gastroenterite neden olur. Genellikle tıbbi tedavi gerektirmeyecek kadar hafiftir, ancak bazı Salmonella bakteri türleri kişinin gastrointestinal sistemi dışında ölümle sonuçlanabilir.