Uzamış Kovid (Long Covid) tehlikesine dikkat!

DUYGU İSLAMOĞLU (HJ) - Son aylarda yaygın olan koronavirüs varyantları, yaklaşık bir hafta süren bir hastalığa neden oluyor ve sağlık bakanlıkları da yeni karantina ve sosyal izolasyon düzenlemelerini buna göre güncelliyor. Avusturya’da ve Türkiye’de Covid-19 test sonucu pozitif çıkan kişilerin 7 gün boyunca izolasyonda kalması gerekiyor. Avusturya’da 5 ila 10 günün sonunda yeniden pozitif sonucu alınırsa, izolasyona devam etmek gerekiyor ancak Türkiye’de ikinci test pozitif olsa bile, izolasyon kısıtlamaları kaldırılıyor.

Tüm bu gelişmelerle koronavirüs hastalığının 1 hafta veya 10 gün sürdüğü varsayılıyor ancak hastalığın bazı semptomları 1 haftadan daha fazla, hatta bazen üç ay süre ile de görülebiliyor. ABD’de farklı tıp fakültelerinden uzmanların bir araya gelerek yaptığı bir araştırmada, uzun Covid belirtilerinin hangi faktörlere bağlı olarak görülebileceğine dair yeni sonuçlara ulaşıldı. Bu sonuçlar, belirtilerin tedavisinde kullanılan yöntemlerde de teşhisten hemen sonra antiviral ilaç tedavisine başlanması gibi yeniliklerin önünü açabilir.

Uzamış Kovid önceden belirlenebilir mi?

PCR testi ile pozitif teşhisi alındıktan sonra, bazı faktörlere bakılarak hastalığın belirtilerinin uzun sürüp sürmeyebileceği anlaşılabiliyor:

1. RNA düzeyi

Hastalığın başlangıç evresinde kanda tespit edilen RNA düzeyinin ölçülmesi, vücutta ne kadar virüs bulunduğunun tespit edilmesini sağlıyor.

2. Bazı otoantikorlar

Lupus ve romatoid artrit gibi durumlarda vücutta yanlış dokulara saldıran antikorların yine kanda tespit edilmesi, hastalığın uzayabileceğine dair önemli bir belirti.

3. Epstein Barr virüsü

İnsanlarda genellikle uçuğa neden olan bu virüs, gençlerde daha etkili ve çoğunlukla kendiliğinden etkisiz hale geliyor. Bu virüsün yeniden aktive olmuş olması, koronavirüs hastalığının seyrini etkileyebiliyor.

4. Diğer tıbbi hastalıklar

Özellikle Tip-2 diyabet, koronavirüs hastalığı semptomlarını etkileyen yedi tıbbi durumdan biri olarak tanımlanıyor ve hastalığın belirtilerinin daha uzun süre görülmesine neden olabiliyor.

Obezite, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları, kronik akciğer ve böbrek hastalıkları bulunan kişilerde de uzun Covid belirtileri görülmesi ihtimali daha yüksek.

Uzamış Covid-19’da görülen belirtiler neler?

Nörolog Uzmanı Dr. Banu Taşçı Fresko, uzun covid’i “akut koronavirüs enfeksiyonu başlamasından 3 ay geçmesine rağmen devam eden, hastaların yaşam kalitesini belirgin olarak düşüren bulgular bütünü” olarak tanımlıyor. En sık görülen yakınmaları ise şu şekilde açıklıyor:

• Kronik yorgunluk,
• Nefes darlığı,
• Kas/eklem ağrısı, fibromiyalji benzeri yakınmalar,
• Beyin sisi,
• Saç dökülmesi,
• Uyku bozuklukları,
• Duygu-durum ve kaygı bozuklukları.

Koronavirüs hastalığı sonrası etkisini sürdüren bu tür yakınmalar, %30 ila %70 oranında görülebiliyor. Beş hastanın birinde bu şikayetler 5 hafta veya daha fazla, 10 hastadan birinde ise 12 haftayı aşan sürede görülüyor. Belirtiler çoğunlukla altıncı aydan itibaren düzensiz bir şekilde azalıyor ancak bazı durumlarda kronik yorgunluk, beyin sisi, uyku bozuklukları ve çarpıntı gibi şikayetler altı aydan uzun süre de görülebiliyor.

Yüksek oranda strese maruz kalmak, ağır egzersizlere ve mental aktiviteye devam etmek, adet görmek, alkol ve sigara kullanımı ile aşırı sıcaklara maruz kalmak da yakınmaların uzun sürmesini etkileyen faktörler arasında.

Uzayan semptomlar, tedavi yöntemlerini değiştirebilir

ABD’de yapılan araştırma kapsamında başka çalışmalarla da desteklenen bulgular, özellikle hastalığın ilk aşamasında yüksek oranda virüsle hastalanan kişilerde uzun Covid gelişme ihtimalinin yüksek olduğunu vurguluyor. Aynı zamanda Epstein Barr virüsünün yeniden aktive olmasının da uzayan kronik yorgunluk semptomlarını etkileyebildiği bilindiğinden, Covid-19 teşhisi aldıktan hemen sonra antiviral ve bağışıklık tedavisine başlanması, uzayan koronavirüs semptomlarının önüne geçmede etkili bir yol olarak uygulanabilir.

Uzun süren nefes darlığı şikayeti ile ilgili araştırmalar ise devam ediyor. Stres hormonu olarak bilinen kortizol miktarının azalmasına bağlı olarak nefes darlığı şikayetinin ortaya çıkabileceğini ifade eden uzmanlar, koronavirüs hastalığı tedavisine kortizol tedavisinin de dahil edilebileceği üzerinde tartışıyorlar.

Covid-19 hastalığından sonra devam eden nörolojik sorunların, uyku ve beslenmenin değişerek günlük ritmin bozulmasıyla bağlantılı olarak protein seviyesinin yükselmesine bağlandığı da göz önünde bulundurulduğunda, yaşam tarzı değişiklikleri ve sağlıklı rutinler oluşturma gibi çözümlerin tartışılabileceği öngörülüyor. Yine de, uzayan koronavirüs hastalığı belirtilerinin ve tedavisinin anlaşılması için daha fazla bilimsel çalışmaya ihtiyaç duyuluyor.